Indonesische klederdracht
Je hebt vast al wel eens op afbeeldingen gezien dat Indonesische mensen zich soms heel anders kleden dan wij in Nederland. Dat heeft enerzijds een historische grondslag. Daarnaast wordt in Indonesië door middel van kleding status en positie binnen de samenleving weergegeven.
De basis van de verschillende klederdrachten bestaat meestal uit een rechthoekige doek die om het lichaam wordt gewikkeld. Een vergelijkbare doek wordt daarnaast vanaf de heupen gedragen, deze doek heet een ‘sarong’, een veelgedragen kledingstuk in Indonesie door zowel mannen als vrouwen.
Vrouwen dragen hier vaak een traditionele blouse, een Kabaja, boven. Voor mannen is het gebruikelijk om een Batik blouse te dragen. Batik is een veelvoorkomende kledingstijl binnen Indonesië. Het wordt in vrijwel alle lagen van de bevolking gedragen, van koninklijke families tot marktkooplui, zij het in zeer uiteenlopende kwaliteit. Batik wordt in de vrije tijd gedragen, maar ook bij formele gebeurtenissen. Met traditionele Batik kan worden aangetoond binnen welke rang van de samenleving je hoort, uit welke generatie je stamt of van welke familie je onderdeel bent.
Net als in Nederland, waar tot niet zo heel geleden streekgebonden klederdracht nog heel normaal was, geven traditionele kleding in Indonesie weer waar iemand vandaan komt, en van welke etnische groepering iemand onderdeel uitmaakt. Zo is de traditionele klederdracht op Java bijvoorbeeld anders dan op Bali. De verschillen zijn terug te vinden in het motief, de kleuren en eventuele accesoires.
Ook kan kleding ritueel afhankelijk zijn. Zo zijn er verschillende soorten kleding, afhankelijk van of er wordt stilgestaan bij een huwelijk, overlijden, geboorte, etc. Hierbij staat groepsgevoel bovenaan, en is individuele smaak ondergeschikt.
Batik is al heel lang een onderdeel van het leven en de cultuur binnen Indonesie, er zijn zelfs stukjes batikweefsel gevonden die stammen uit de zesde eeuw. In de loop der tijd is het uiterlijk van Batik vaak veranderd, onder andere door beinvloeding van de later geintroduceerde islam, Chinese handelaren maar ook de Nederlandse kolonialisering. Nadat rond de jaren vijftig Indonesie onafhankelijk van Nederland werd, werd onder aanmoediging van president Soekarno een nieuwe batikstijl geintroduceerd, ‘Batik Indonesia’, welke werd uitgeroepen tot nationale klederdracht van Indonesie. Hierin kwamen verschillende stijlen uit onder andere Java, Surakarta en Yogyakarta samen. Ondanks deze nieuwe stijl, zijn er nog steeds vele regionale batikstijlen, men schat ongeveer 3000 soorten. Batik is zo’n belangrijk onderdeel van de Indonesische cultuur, dat de techniek erachter door Unesco in 2009 op de Werelderfgoed is geplaatst. Batik design kan vrijwel overal in terugkomen, zoals traditionele jurken, tassen, tafelkleden, uniformen, schilderingen, etc. Tijdens sommige ceremonies wordt door mannen een ‘iket kepala’ gedragen, een tulband om het hoofd, gemaakt van een vierkante Batik doek.
Oorspronkelijk werd Batik gemaakt met een klein instrument van koper, een klein bakje met daaraan een schenktuitje met daarin vloeibare warme was, gemaakt van plantaardige stoffen of dierlijk vet. Daarmee werd met de hand een motief of patroon op een stuk stof getekend. Wanneer deze was droog was geworden, werd de stof geverfd. Het gedeelte dat behandeld was met was, nam geen verf op. Door dit proces verschillende keren te herhalen met verschillende kleuren, wist men grote, kleurrijke motieven te maken. Later werd naast het schenktuitje ook een ‘tjap’, een soort stempel, gebruikt, waardoor men herhalende patronen wist te creëren. Tegenwoordig wordt Batik veelal machinaal gemaakt, hoewel handgemaakte Batik ook nog steeds verkrijgbaar is, maar tegen een hogere prijs doordat het zo arbeidsintensief is. Met name in de design wereld, waar Batik op zijde wordt aangebracht, een proces dat maanden in beslag kan nemen.
In de vrije tijd dragen veel Indonesische mensen ook gewoon een pantalon of spijkerbroek met een T-shirt of blouse erboven, vergelijkbaar met Nederland. Op werk wordt wel vaak een pantalon met overhemd verwacht. Indonesiers dragen dit ook graag, omdat nette kleding betekent dat je een goede baan bezit. Hiermee probeert men zich af te scheiden van bijvoorbeeld landarbeiders, die op blote voeten en in korte broekjes in de rijstvelden werken.
Het liefst draagt men kleding met lange mouwen en broekspijpen. Dit doen zij om hun huid zo min mogelijk aan de zon bloot te stellen, en zo wit mogelijk te blijven. Terwijl wij in de westerse wereld onze best doen om zoveel mogelijk in de zon te komen en te bruinen, is in Indonesië een lichte huid juist een statussymbool. Een lichte huid insinueert namelijk dat je een goede baan ergens in een kantoor hebt, in plaats van een baan in de buitenlucht.
De overtreffende trap van kantoorkleding in Indonesie zijn uniformen. Deze zijn erg gewild, doordat in het leger, bij de politie en in veel overheidsfuncties uniformen worden gedragen. Dit zijn functies die een hoog aanzien genieten, wat maakt dat een uniform niet als last wordt gezien, maar juist als privilege.
Dit hangt samen met de wens om ergens bij te horen. In het Westen ligt de nadruk heel erg op het individu, terwijl in meer collectivistische landen, waaronder Indonesië, meer nadruk ligt op de groep en het groepsgevoel. Het uniform is daar het ultieme toonbeeld van, maar ook andere werkgerelateerde kleren die weergeven dat je onderdeel bent van een bepaalde groep, worden graag gedragen.
Zoals je leest heeft kleding in Indonesie een aantal functies. Wees niet bevreesd, niemand zal van jou verlangen of verwachten dat je hierin meegaat en bijvoorbeeld een collectie Batik of een uniform uit je koffer tovert. Men is gewend dat toeristen zich anders kleden dan lokale mensen. Op sommige plekken dien je je kleding wel aan te passen, bijvoorbeeld bij sommige tempels. Vaak heb je de mogelijkheid om daar een Sarong te huren voor een kleine prijs, waarna je naar binnen kunt.
Het is wel goed om bij je kledingkeuze stil te staan en rekening te houden met de lokale gebruiken en tradities. Zo zul je weinig hotpants en spaghettibandjes aantreffen bij lokale bewoners. Ook met decolleté wordt doorgaans erg voorzichtig en conservatief omgegaan. Houd hier rekening mee door bijvoorbeeld niet in zwemkleding of andere schaarsgeklede outfit de straat op te gaan of een winkel binnen te lopen.